ชื่อศัตรูพืช (Name of pest)

ชื่อวิทยาศาสตร์ (Scientific name)  Cyperus difformis L.
ชื่อพ้อง (Synonym)  Cyperus difformis var. breviglobosus Kük., Cyperus difformis f. humilis Debeaux, Cyperus difformis f. maximus C.B.Clarke, Cyperus difformis var. subdecompositus Kük., Cyperus goeringii Steud.
ชื่อสามัญภาษาไทย (Common name , Thai)  กกขนาก
ชื่อสามัญภาษาอังกฤษ (Common name)  small flower umbrella sedge, smallflower flat sedge, variable flatsedge, dirty-Dora, rice sedge

ข้อมูลทางอนุกรมวิธาน (Taxonomic information)

Family  Cyperaceae
    Genus  Cyperus
          Species  difformis
              Variety  

ลักษณะทางพฤษศาสตร์ (Botanical characteristics)

เป็นพืชใบเลี้ยงเดี่ยว จัดเป็นวัชพืชประเภทกก อายุสั้นฤดูเดียว ลำต้น ขึ้นเป็นกอแน่น ตั้งตรงและเรียบ สูง 20-70 เซนติเมตร ลำต้นอ่อนและแบบบาง ใบ เรียวแหลม เรียบและแหลมคมยาว 10-40 เซนติเมตร ดอกช่อดอกแน่นกลม คล้ายร่มที่ซ้อนกัน มีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 5-15 มิลิลเมตร. ใบประดับรองรับช่อดอก2-3 ใบ ดอกย่อยมีลักษณะแคบเรียวยาวถึงรูปทรงกระบอกปลายมน อัดกันแน่นยาว 3-8มิลลิเมตร. ประกอบด้วยดอก 10-30 ดอก ผลเดี่ยวแบบผลแห้งแก่แล้วไม่แตก รูปสามเหลี่ยม ขนาดเล็ก ผลิตเมล็ดได้ตลอดปี ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด

ถิ่นที่อยู่ (Habitat)

กกขนาก เป็นวัชพืชที่มักชอบขึ้นในที่มีความชื้นสูง ชื้นแฉะ แต่ไม่ท่วมขัง สามารถทนน้ำขังหากไม่ท่วมยอดได้  

การแพร่กระจาย (Distribution)

เป็นวัชพืชสำคัญในนาข้าว พบทั่วไปในที่น้ำท่วมขัง หรือดินมีความชื้นสูง เช่น ในนาข้าว แอ่งน้ำ ทางระบายน้ำ พบเป็นวัชพืชในนาข้าว หรือพืชอื่นที่ปลูกหลังนา เช่น ถั่วเหลือง ถั่วเขียว พืชผักอื่นๆ แต่อาจพบในแปลงพืชไร่ จนถึงพืชสวนด้วย เช่น ข้าวโพดฝักอ่อน มันแกว ผักคะน้า กล้วย มะพร้าว เป็นต้น พบทุกภาคของประทศไทย พบทั่วประเทศ

พืชปลูกที่พบวัชพืชระบาด (Infestation in crop)

    Musa x paradisiaca (กล้วยมาทูเก้, กล้วยอูกานดา : Matuke)
    Oryza sativa (ข้าว : rice)

ศัตรูธรรมชาติ (Natural enemy)

-

วิธีการควบคุม (Control measure)

กกขนาก เป็นวัชพืชประเภทกก อายุปีเดียว การควบคุมโดยการ ถอนออก หรือไถกลบ ก่อนที่พืชจะออกดอก หรือปล่อยน้ำให้ท่วมยอดขณะที่กกขนากยังต้นเล็ก จะทำให้ยอดเน่าและตายได้ การใช้สารกำจัดวัชพืชในนาข้าว ต้องเลือกสารกำจัดวัชพืชที่ไม่เป็นพิษต่อข้าว ซึ่งมีทั้งที่ใช้ก่อนวัชพืชงอก เช่น เพรททิลาคลอร์, บิวทาคลอร์ และหลังวัชพืชงอก เช่น เมทซัลฟูรอน-เมทธิล+คลอริมูรอน-เอทธิล, 2,4-D, บีสไพริแบก-โซเดียม, โพรพานิล, ไพราโซซัลฟูรอน-เอทธิล เป็นต้น ซึ่งอัตราการใช้และระยะเวลาการใช้จำเป็นต้องศึกษาฉลากกำกับสารกำจัดวัชพืชให้ดีก่อนใช้

เอกสารอ้างอิง (Reference)

[1] CAB International. 2013. Invasive Species Compendium. Datasheets > Cyperus difformis (small-flowered nutsedge). URL: http://www.cabi.org/isc/?compid=5&dsid= 17495&loadmodule=datasheet& page=481&site=144
[2] Crop Protection Compendium. 2011. URL: http://www.cabi.org/cpc/default.aspx?site=161&page=4063
[3] Global Invasive Species Database. 2005. Paspalum scrobiculatum (grass). URL: http://www.issg.org/database/species/ecology.asp?si=1423&lang=EN
[4] Noda, K. 1984. Major weeds in Thailand. illustrated by color. Project Mannual No.1 JICA/DOA., MOAC, Thailand. 142 pp.
[5] Noda, K., M. Teerawatsakul, C. Prakongvongs and L. Chaiwiratnukul. 1994. Project Manual no.1 Major Weeds in Thailand: illustrated by color. 3rd edition. National Weed Science Research Institute Project. Japan International Cooperation Agency and Department of Agriculture, Ministry of Agriculture and Cooperatives. Thailand. Mass Medias. 164 p.
[6] Plants Database. 2013. Needle and thread. Natural Resources Conservation Service (NRCS). USDA. URL: http://plants.usda.gov/java/
[7] The Plant List. 2010. Version 1. Cyperus difformis L. Published on the Internet. URL: http://www.theplantlist.org/tpl/record/kew-236342
[8] USDA, ARS, National Genetic Resources Program. nd. Germplasm Resources Information Network - (GRIN) [Online Database]. National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. URL: http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxon.pl?402807
[9] พรชัย เหลืองอาภาพงศ์. 2540. วัชพืชศาสตร์. โรงพิมพ์ลินคอร์น, กรุงเทพฯ. หน้า 106-134, 467-492, 225-239.
[10] ศิริพร ซึงสนธิพร. 2549. หน่วยที่ 13 วัชพืชที่สำคัญ. ใน เอกสารการสอนชุดวิชาศัตรูพืชเบื้องต้น หน่วยที่ 8-15. สาขาวิชาส่งเสริมการเกษตรและสหกรณ์ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช, กรุงเทพฯ
[11] สมาคมวิทยาการวัชพืชแห่งประเทศไทย. 2545. วัชพืชสามัญภาคกลาง. ฟันนี่พับบลิชชิ่ง. 135 หน้า.

แหล่งเก็บรักษาตัวอย่างอ้างอิง (Specimen depository)

สถานภาพศัตรูพืช (Pest status)

Presence

☐ Present: in all parts of the area
☐ Present: only in some areas
☐ Present: except in specified pest free areas
☐ Present: in all parts of the area where host crop(s) are grown
☐ Present: only in some areas where host crop(s) are grown
☐ Present: only in protected cultivation
☐ Present: seasonally
☐ Present: but managed
☐ Present: subject to official control
☐ Present: under eradication
☐ Present: at low prevalence

Absence

☐ Absent: no pest records
☐ Absent: pest eradicated
☐ Absent: pest no longer present
☐ Absent: pest records invalid
☐ Absent: pest records unreliable
☐ Absent: intercepted only

Transience

☐ Transient: non-actionable
☐ Transient: actionable, under surveillance
☐ Transient: actionable, under eradication